In 1982, Louis Andriessen composed music for Golven (‘Waves’), a film by Annette Apon based on Virginia Woolf's The Waves. The film is generally seen as ‘an interesting and daring experiment that will not be to everyone's taste’ (VPRO) but at the time was considered a powerful riposte to the worn-out naturalism of Dutch cinema. With the film, the soundtrack - the fate of most film scores - was consigned to oblivion.
When, after Louis' death, I started committing memories of our friendship to paper (eventually resulting in the book Keten en stompen - met Louis Andriessen , componist en vriend), I suddenly found myself once more on the sofa with Louis and Jeanette, his wife, listening to the brand new LP with the soundtrack of Waves. How, after the final chord, there was a moment of silence. And how Jeanette then said, this is the music that should be played at your funeral.
Yes, Jeanette - of all people - said this, Jeanette, so often Louis’ conscience, and a strict conscience at that: for her it was not The Republic, Mausoleum or Time which was destined to be future funeral music, but Waves. That is, an example of the type of music - mild and euphonious - for which she rarely had a good word to say. I myself was no less impressed, but in a way it was easier for me since I always had a soft spot for the accessible side of Louis's functional music. Louis had it in him to become a second Rota or Morricone, but his artistic priorities lay elsewhere.
Listening again to the (since lost) LP via YouTube 40 years later, I could recall, with precision, every note. In Keten en stompen I praised the music as one of his least ‘muscled’ pieces, intensely intimate, intensely egoless and intensely personal. Precisely in this paradox, I believe, lies the secret of the score.
In my opinion Golven deserved a second life and I decided to compose a suite from the score. A series of performances by Nieuw Amsterdams Peil in April 2024 proved that - even without film - the music retains its full validity. With each performance, I marvelled even more at Louis' ability to evoke so much with such simple means and such elementary material. My personal favourite is the second movement, ‘Trying on’, in which, for countless bars, a melodic ribbon of quarter notes and half notes unfolds, played in unison by three flutes and three violins, above a stoically supportive, syncopated bass. It seems an easy task, but we know better.
Elmer Schönberger
In 1982 componeerde Louis Andriessen muziek voor Golven, een film van Annette Apon, gebaseerd op The Waves van Virginia Woolf. De film staat nu te boek als ‘een interessant en gedurfd experiment dat niet aan iedereen besteed zal zijn’ (VPRO) maar gold destijds als een krachtig antwoord op het sleetse naturalisme van de Nederlandse cinema. Met de film raakte de soundtrack – het lot van de meeste filmmuziek – in de vergetelheid.
Toen ik na de dood van Louis op papier herinneringen aan onze vriendschap begon op te halen (wat uiteindelijk resulteerde in het boek Keten & stompen – met Louis Andriessen, componist en vriend) zag ik opeens weer hoe ik samen met Louis en Jeanette, zijn vrouw, op de bank zat luisteren naar de net uitgekomen LP met de soundtrack van Golven. Hoe het na het slotakkoord even stil was. En hoe Jeanette toen zei, dit is de muziek die op je begrafenis moet klinken.
Ja, uitgerekend Jeanette zei dit, Jeanette die voor Louis de rol van geweten vervulde, en een streng geweten. Niet De Staat, Mausoleum of De Tijd viel wat haar betreft de eer van toekomstige begrafenismuziek te beurt, nee, Golven, dat wil zeggen, een voorbeeld van het type muziek – mild en welluidend – waar zij zelden een goed woord voor over had. Zelf was ik niet minder onder de indruk, maar voor mij was dat in zekere zin gemakkelijker aangezien ik altijd al een zwak had voor de toegankelijke kant van Louis’ functionele muziek. Louis had het in zich om een tweede Rota of Morricone te worden, maar zijn artistieke prioriteiten lagen elders.
Toen ik veertig jaar later de inmiddels zoekgeraakte grammofoonplaat via YouTube terughoorde, bleek ik me elke noot nog exact te herinneren. In Keten & stompen roemde ik de muziek als ‘een van zijn meest spierballoze stukken, intens intiem, intens egoloos en intens persoonlijk.’ Precies in deze paradox schuilt volgens mij het geheim van de partituur.
De score verdiende naar mijn mening een tweede leven en ik besloot een suite uit de partituur samen te stellen. Een reeks uitvoeringen door Nieuw Amsterdams Peil in april 2024 heeft bewezen dat de muziek ook zonder filmbeelden haar geldigheid volledig behoudt. Bij elke uitvoering verbaasde ik mij weer meer over Louis’ kunst om met zo eenvoudige middelen en zo elementair materiaal zo veel op te roepen. Mijn persoonlijke favoriet is het tweede deel, ‘Het passen’, waarin zich gedurende vele tientallen maten, even simpel als geraffineerd, een melodisch lint van kwartnoten en halve noten ontrolt, unisono gespeeld door drie fluiten en drie violen, boven een schokschouderend gesyncopeerde bas. Je denkt, een kind kan de was doen, maar je weet wel beter.
Elmer Schönberger
Waves part 2, 'Trying on', performed by Nieuw Amsterdams Peil
Elmer Schönberger, Keten & stompen – met Louis Andriessen, componist en vriend
(Uitgeverij Prometheus, Amsterdam 2023)
Golven deel 2, ‘Het passen’, uitgevoerd door Nieuw Amsterdams Peil
Elmer Schönberger, Keten & stompen – met Louis Andriessen, componist en vriend
(Uitgeverij Prometheus, Amsterdam 2023)
